Drogi przenoszenia obu wirusów HBV i HCV są zbliżone. Różnice wynikają głównie z zakaźności wirusów oraz ich zdolności do wnikania do organizmu poprzez błony śluzowe.
Główne drogi przenoszenia wirusów zapalenia wątroby typu B i C
- Przez kontakt z zakażoną krwią i towarzyszące temu przerwanie ciągłości np. skóry czy innych tkanek.
- Kontakty seksualne (przez błony śluzowe, dlatego wyższe ryzyko w przypadku HBV).
- Z zakażonej matki na dziecko podczas ciąży i porodu (tzw. transmisja wertykalna).
W przypadku zakażenia HBV do większości zakażeń dochodzi przez kontakt z zakażoną krwią, ale nasienie, ślina i wydzielina szyjki macicy również mogą być zakaźne. Nawet niewielka liczba wirionów wystarcza do zakażenia. Takie znikome ilości mogą znajdować się na powierzchniach skażonych krwią, nawet w przypadku braku widocznych zabrudzeń. Zakaźny wirus HBV może przetrwać na powierzchniach w temperaturze pokojowej nawet ponad 3 tygodnie1. W przypadku wirusa HCV istotną kliniczne zakaźność wykazano jedynie dla krwi. Wirus może być wykrywalny w innych płynach ustrojowych, ale uważa się, że nie ma to znaczenia klinicznego. W przypadku zanieczyszczenia powierzchni nawet niewielką ilością krwi w badaniach eksperymentalnych po wyschnięciu obserwowano zakaźność wirusa nawet po kilku tygodniach. Szczególnie długo wirus był w stanie przetrwać w temperaturze lodówkowej2.
1Than et al. High Environmental Stability of Hepatitis B Virus and Inactivation Requirements for Chemical Biocides. J Infect Dis. 2019; doi:10.1093/infdis/jiy620
2Steinmann E, Ciesek S, Friesland M, Erichsen TJ, Pietschmann T. Prolonged survival of hepatitis C virus in the anesthetic propofol. Clin Infect Dis. 2011;53(9):963-964. doi:10.1093/cid/cir530; Paintsil et al. Hepatitis C virus maintains infectivity for weeks after drying on inanimate surfaces at room temperature: implications for risks of transmission. J Infect Dis. 2014; doi:10.1093/infdis/jit648
Porównanie głównych dróg
szerzenia się HCV i HBV
Bezpośrednia ekspozycja na krew, rzadziej ekspozycja na krew poprzez błony śluzowe
- Najczęściej:
– Dzielenie się sprzętem do iniekcji niemedycznych - Rzadziej:
– Kontakt seksualny
– Poprzez skażone ostre narzędzia (iniekcje i inne)
– Tatuaż
– Transmisja wertykalna
Ekspozycja bezpośrednia lub przez błony śluzowe na krew, spermę i inne płyny ustrojowe
- Najczęściej:
– Transmisja wertykalna
– Kontakty seksualne
– Dzielenie się sprzętem do iniekcji niemedycznej - Rzadziej:
– Poprzez skażone ostre narzędzia
– Dializy
– Kontakt domowy (dzielenie się osobistymi przyborami higienicznymi)
Obecnie w krajach rozwiniętych do ekspozycji przezskórnych dochodzi w kontekście iniekcji pozamedycznych, szczególnie stosowania substancji psychoaktywnych we wstrzyknięciach. Jednakże do wielu zakażeń przewlekłych doszło wskutek ekspozycji w ochronie zdrowia, zwłaszcza w dawniejszym okresie, kiedy niektóre procedury nie były jeszcze w pełni wdrożone.
Szczególnie narażone na zakażenie na zakażenie HCV/HBV są osoby:
- nieszczepione przeciw WZW B, szczepione mniej niż trzema dawkami lub o nieznanej historii szczepień (brak dokumentacji)
- u których przetoczono (transfuzja) krew przed rokiem 1992 (obecnie ryzyko jest całkowicie ograniczone)
- Problem potransfuzyjnych wirusowych zapaleń wątroby wiązał się popularnością leczenia preparatami krwiopochodnymi oraz brakiem badań przesiewowych krwi i jej preparatów. Po wdrożeniu badań w kierunku antygenu Hbs (lata 70’ XXw.) i w kierunku przeciwciał anty-HCV (1992r-1993r) ryzyko zostało prawie całkowicie ograniczone.
- które przebywały w szpitalu więcej niż 3 razy i/lub pobyt trwał dłużej niż 10 dni
- Hospitalizowani mogli doświadczyć sytuacji takich jak: iniekcje (niezachowanie zasady „JEDEN PACJENT – JEDNA IGŁA – JEDNA INIEKCJA”, używanie tej samej strzykawki przy zmianie igły, pozostawienie igły w opakowaniu wielodawkowym i pobieranie przez nią leku, wspólne używanie lancetów do pobrań z palca przy pomiarach glukozy, zanieczyszczenia glukometrów, itp.), a dawniej również poprzez nieodpowiednią sterylizację / dezynfekcję czy poprzez transfuzje.
- których partner seksualny jest lub może być zakażony HBV i /lub HCV
- Zakażenie HBV łatwo przenosi się drogą seksualną.
- używały środków odurzających (we wstrzyknięciu, donosowo).
- Zakażenia HCV i HBV szerzą się szczególnie łatwo przy iniekcjach narkotyku, jeśli igła lub strzykawka używane są wspólnie przez osobę zakażoną i niezakażoną. Rola przyjmowania narkotyków donosowo (wciąganie) nie jest do końca wyjaśniona, ale możliwa, jeśli użytkownicy korzystają ze wspólnego sprzętu.
- które posiadają tatuaż, kolczyki itp.
- Wykonane bez odpowiedniej dbałości o sterylność narzędzi. Oprócz wykonania tatuażu niewysterylizowanymi igłami ryzyko mogą stanowić tusze lub pojemniki na tusze, które również powinny być sterylne. Tatuaże wykonywane nieprofesjonalnie – szczególnie w warunkach więziennych, bez możliwości sterylizacji narzędzi – stanowią duże ryzyko zakażenia. Ryzyko istnieje również w przypadku innych zabiegów kosmetycznych związanych z naruszeniem ciągłości tkanek, np. piercing. Zarówno profesjonalnie wykonany tatuaż jak i piercing w krajach europejskich nie były związane z podwyższonym ryzykiem zakażeń.
- mające kontakt domowy z osobą zakażoną HBV, powodem może być wspólne używanie przyborów higienicznych i/lub drobne urazy zaopatrywane przez członków rodziny.
- Transmisja domowa HBV jest dość częsta. Mechanizmem transmisji w warunkach domowych może być wspólne używanie przyborów higienicznych i/lub drobne urazy zaopatrywane przez członków rodziny.